Samsun’un “Temiz Hava Eylem Planı” açıklandı

Samsun Valiliği’nde düzenlenen toplantıda şehrin “Temiz Hava Eylem Planı” masaya yatırıldı.
İl Mahalli Çevre Kurulu Toplantısı, Samsun Valisi Orhan Tavlı’nın başkanlığında, kurul üyelerinin katılımıyla gerçekleştirildi. Toplantıda Samsun’da hava kalitesinin izlenmesi ile ilgili olarak Orta Karadeniz Temiz Hava Merkezi Müdürlüğünce yürütülen çalışmalar ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, OSB’ler ve STK’lar ile iş birliği içerisinde yapılacak çalışmalar (Temiz Hava Eylem Planı), 2025 Yılı Isı Yakıt Programı, İl Mahalli Çevre Kurulu’nca alınan 19 Ocak 2024 tarihli ve 2024/45 nolu karar kapsamında 2025 yılında Samsun’da uygulanacak tıbbi atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti ile herhangi bir kimyasalla kontamine olmuş patolojik atıkların toplama, taşıma ve bertaraf ücreti, İl Mahalli Çevre Kurulu’nda alınan 2025 yılı ‘Çevre’ temalı kararlar doğrultusunda ilgili kurumların ana yürütücülüğünde uygulamaya konulan 12 adet çevre projesi kapsamında yürütülen çalışmalar ve mevcut durum görüşüldü.
Toplantıdaki görüşmeler çevresel sürdürülebilirliği, kaynakların etkin kullanılmasını, karbondioksit salınımının azaltılmasını, çevresel etkilerin asgariye indirilmesini, kullanıcıların yaşam standardının iyileştirilmesini, yeni planlamalarla ulaşım, iletişim, sağlık, güvenlik, enerji verimliliği, su kullanımı, atık yönetimi gibi pek çok alanda ortak sorunlara çözüm önerileri getirilmesini, hava kalitesi hedefleri sağlanarak hava kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerinde olabilecek zararlı etkilerini iş birliği içerisinde önlemeyi veya azaltmayı hedefliyor. Eylem Planı 5 yıl süreli olacak ve bu çerçevede kirletici kaynaklara (ısınma, ulaşım ve sanayi) ve parametrelerine göre kısa, orta ve uzun vadeli eylemler hava kalitesinin korunması ilkesiyle hayata geçirilecek.

Denetimler yapılacak
Samsun Valiliği’nden toplantıyla ilgili yapılan açıklamada, "Isınmadan kaynaklı hava kirliliği için eylem adımları; merkezi sistem ile katı yakıt ile ısınan binalarda kademeli olarak doğalgaza geçiş teşvik edilmelidir. Bu konuda Sıfır Atık Projesi kapsamında belediyelerimizce doğalgaz dönüşüm projeleri geliştirilip ısınmada doğalgaza geçiş teşvik edilmelidir. Katı yakıtların kalitesinin kontrolü amacıyla katı yakıt satıcılarının yetki devri kapsamında Büyükşehir Belediyesi tarafından denetimleri yapılacaktır. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından dağıtılan kömürlerin analiz sonuçları uygun çıkmadan dağıtımının yapılmaması sağlanacaktır. Binalara ruhsat verilmesi aşamasında, bacaların uygunluğu, baca yüksekliği, çekiş hızı ve uzunluğu dikkate alınacaktır. İl merkezinde riskli bölgelerin belirlenmesi ve belirlenen alanlarda kalitesiz katı yakıt kullanımın önlenmesi için denetim planlaması yapılacaktır. Kaçak akaryakıt konusunda denetimler artırılacaktır. Kombi, soba kullanan sistemlerde rutin baca temizliği, kombilerde ise brülör bakımının yaptırılması gerekmektedir. Yakma teknikleri konusunda özellikle kış sezonu başlamadan kaloriferci/ateşçilere kurs, seminer, eğitim vb. verilecektir. Ulaşım kaynaklı hava kirliliği için egzoz gazı denetimleri ile toplu taşıma araçlarında 10 numara yağ denetimleri, şehir içi trafiğin düzenlenmesi ve servis ve toplu taşıma araçlarının güzergahlarının gözden geçirilmesi, toplu taşıma ve servis araçlarında yaş sınırlaması çalışması yapılabilir. Ağır vasıta araçlarının farklı bir güzergaha verilmesi, uzun vadeli planlarda trafik yoğunluğu dikkate alınarak hava kirliliğini azaltacak şekilde ışık, hız, yol genişliği, eğim ve yol malzemesi seçimlerine ilişkin plan yapılabilir. Bisiklet yollarının yaygınlaştırılması, mevcut hafif raylı sistem hatlarının genişletilmesi, toplu taşımada elektrikli araçların yaygınlaştırılması, belediye ve özel halk otobüsleri ile dolmuş ve taksilerde egzoz emisyon kontrollerinin artırılması, sanayi kaynaklı hava kirliliği için eylem adımları; hava kirliliğine neden olan sanayi tesislerinde hava emisyon konulu denetimleri artırılacak, çevre izin şartlarına uygunluklarının sürdürüldüğü denetlenecek ve uygunluk şartlarının devam edip etmediği kontrol edilecektir. Buna dair yıllık risk esaslı denetim planları hazırlanacaktır. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilirken faaliyetlerin hava emisyonu yönünden çevre iznine tabi olup olmadıklarının sorgulaması yapılacak ve gerekli izinleri bulunmayan işletmelere ruhsat verilmeyecektir. Küçük ölçekli sanayi sitelerinde atıkların (atık yağ, kontamine olmuş odun vb. imalat artığı ürünler vs.) yakıt olarak kullanımının önüne geçilmesi için denetimler yapılacaktır. Hava kirliliğinin azaltılması amacıyla mevcut en iyi tekniklerin kullanılması sağlanmalı, gerekirse yakıt sınırlamasına gidilmesi vb. iyileştirilmeler yapılmalıdır. Temiz Hava Eylem Planı çalışmaları ilgili kurum, kuruluş, üniversiteler, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşları ile istişare edilmekte olup Mart ayı içerisinde onaylanmak üzere İl Mahalli Çevre Kurulu’na sunulacaktır" ifadelerine yer verildi.

Isı yakıt programı
Toplantıda ısı yakıt programı da görüşüldü. Samsun Valiliği’nden konuyla ilgili yapılan açıklamada, "Isı yakıt programının amacı; ilimizdeki hava kalitesinin iyileştirilmesi ve ısınma amaçlı kullanılacak yakıtların özelliklerinin, yakma programının (sıcaklık şartları, yakma saatleri ve yakma sistemlerinde alınacak önlemler) ve ısınma amaçlı katı yakıtlar için düzenlenecek uygunluk/satış izin belgeleri ve bu konularda yapılacak işlemleri, denetimleri ve yaptırımları belirlemektir. İlkadım, Canik, Atakum ve Tekkeköy ilçe merkezlerinde kamu kurum ve kuruluşlarınca muhtaç ailelere dağıtılacak yerli linyit kömürü haricinde yerli linyit kömürünün ısınma amaçlı kullanımı ve satışı yasaklanmıştır. Diğer ilçelerimizde belirli özellikleri sağlayan yerli linyit kömürünün kullanımına izin verilebilmektedir. Fuel-oil, motorin, gaz yağı ve etanol ısınma amaçlı olarak kullanılabilir. Isınma amaçlı kullanılan fuel-oilin kükürt içeriği yüzde 1,0’i geçmeyecektir. İlimizde kullanılan doğal gazın tüm il genelinde kullanımının yaygınlaştırması için Büyükşehir Belediyesi’nce ve ilçe belediyelerince gaz dağıtım hattı çalışmalarında işlemleri hızlandıracak gerekli tedbirler alınacaktır. Fuel-oil, motorin, gaz yağı ve etanol linyit kömürü doğalgaza oranla ekonomik olmadığından ilimizde kullanımı yaygın değildir. Petrol koku, mineral yağ, araba plastiği parçaları, lastik, tezek, katı atıklar ve tekstil artıkları, kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, ev eşyaları ve yemek atıkları gibi evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve asfalt ürünleri, boya ve boya ürünleri ile fuel-oil kaplarının ısınma amacıyla yakılması yasaklanmıştır. Sanayi tesislerinin sanayi amaçlı satın aldığı dökme veya torbalı kömürleri idari binalarında, ofislerinde ve lojmanlarında kullanmaları yasaktır. Yakma sistemlerinde alınacak önlemler ise soba ve kalorifer kazanları ile bacaların periyodik olarak temizlenecektir. Kalorifer kazanları yetkili kuruluşlarca düzenlenmiş kalorifer ateşçi belgesine sahip çalışanlar tarafından, tekniğine uygun olarak yakılacaktır. İlk yakma ve ara beslemelerde bacadan kurumlu ve küllü duman çıkışını önleyici şekilde yakma yapılacaktır. Dış ortam sıcaklığı gece ve gündüz 15 derecenin üzerinde olduğu günlerde kömürlü ve sıvı yakıtlı kalorifer ve kömürlü soba yakılmayacaktır. Kalorifer ve sobalar işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı 20 derece, konutlarda ise 22 dereceden yukarıda olmayacak şekilde yakılacaktır. Tüm kamu, kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişilere ait binalarda kömürlü kaloriferlerin sürekli yanması için tedbir alacaktır. Katı yakıt kullanılan kalorifer ve sobaların sönmesi halinde ilk yanma saatleri 04.00-05.00 arasında olacaktır. Uygulamanın belirlenen saatlere göre yapılıp yapılmadığı; ilgili belediye başkanlığınca oluşturulacak ekiplerce denetlenecektir. Hava kirliliğinin yoğun olduğu günlerde soba ve kaloriferler sabah saat 10.00’dan sonra ve akşam en geç saat 16.00’dan önce yakılması. Hastaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları ve kreşler kalorifer ve sobaların iç ortam sıcaklığı 22 dereceden yukarı olmayacak şekilde devamlı olarak, ancak hava kirliliğine neden olmayacak şekilde yakılacaktır. Denetimler; Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızın 29/06/2006 tarihli ve B.18.0.ÇYG.0.02.00.02/7530 sayılı Yetki Devri Genelgesi (2006/19) kapsamında yetki devri yapılmış Büyükşehir ve ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği gereğince yapacaktır" denildi.

Amaçlar
Toplantıda; 2025 yılı ‘Çevre’ temalı kararlar doğrultusunda ilgili kurumların ana yürütücülüğünde uygulamaya konulan 12 adet çevre projesinden Mesire Yerleri ve Orman Alanlarının Kirliliği Projesi ile bu alanlarda toplama altyapısının oluşturulması ve geri kazanılabilir atıkların bu alanlarda çevreye zarar vermeden toplanması, Akarsu Kirliliği Önleme Projesi ile kente başta Mert Irmağı ve Kürtün Deresi olmak üzere akarsu yatakların ıslahı ve temizliği, bu alanlarda oluşan geri kazanılabilir atıkların yerinde ayrı toplanması, Evsel Atık İlaç Toplama Projesi ile evlerde oluşan atık ilaçların gönüllü eczaneler vasıtasıyla toplanması, bu ilaçların çöp kutularına atılması ve lavabolara dökülmesinin önlenmesi, Deniz Kirliliği Projeleri ile kıyı alanlardaki geri kazanılabilir atıkların toplanması, ilköğretim düzeyindeki öğrencilere bu konularda eğitimler verilmesi ve balıkçı barınaklarımızda yaşanan bazı çevresel sorunların çözüme kavuşturulması, Atık Motor Yağlarının Toplanması Projesi ile motor yağı değişim noktalarının kayıt altına alınması, bu alanlarda oluşan atık yağların toplanması ve geri kazanıma verilmesi bu şekilde yakılmasının ve çevreye atılmasının önlenmesi, İmar Kirliliği Projesi ile Samsun’da bulunan metruk binaların tespiti, mümkünse bakım ve onarımlarının yapılması, mümkün olmaması durumunda yıkılması, Kitap ve Defter Atıklarının Yönetimi Projesi ile okullarımızda öğrencilere verilen artık kullanılamaz hale gelen kitap ve defterlerin geri dönüşüme kazandırılması, Bitki Koruma Ürünleri Ambalaj Atıklarının Toplanması ve Bertarafı Projesi ile iki büyük ovaya sahip olan ve tarım kenti olan Samsun’da bitki korumada kullanılan zirai ilaçların ambalajların oluştukları noktalarda toplanması amacıyla toplama sisteminin kurulması ve bu atıkların toplanarak bertarafının sağlanması, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Yönetimi, Geri Kazanım Tesisi Kurulması Projesi ile Samsun’da oluşan inşaat ve yıkıntı atıklarının kurulacak tesis ile tekrar kullanıma kazandırılması, yol altı malzemesi vs. olarak kullanımının sağlanması ve kaynakların etkin kullanılmasının sağlanması, Çevresel Gürültünün Yönetilmesi Projesi ile Batıpark noktasında karayolu kenarına gürültü bariyerinin kurulması, bu şekilde park alanından istifade eden vatandaşların trafikten kaynaklı gürültü maruziyetinin azaltılması, Bitkisel Atık Yağların Kaynağında Toplanılması, Bertarafı, Bilgilendirilme, Bilinçlendirilme ve Farkındalığın Artırılmasına Yönelik Yarışma Ve Faaliyetlerinin Gerçekleştirilmesi Projesi ile bu atıkların toplanması konusunda disipliner bir altyapının oluşturulması ve farkındalığın artırılması amacıyla sıklıkla eğitimler verilmesi, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetilmesi Projesi ile kentte oluşan elektrikli ve elektronik eşyaların tamiri ve yeniden kullanıma sunulması ya da bu atıkların geri kazanılabilir kısımlarının ayrıştırılarak geri dönüşüme kazandırılması hedefiyle bir tesis kurulması amaçlandı.